Sosyal Olmadan İnsan Olabilir miyiz?

Facebooktwittermail

İnsanı sorguladıkça karmaşıklığı ön sıralarda yer alıyor. Acaba karmaşık sistemlere baktığımızda gördüğümüz katmanlı yapıları insana da uygulayabilir miyiz? Beyin çağı denilen bir gelişim aşamasına girdik. Beyin, akıl, zekâ, bilinç, vs. derken acaba ne kadar sadeleştirmiş olabiliriz? Cevaba yapılacak yolculukta gösterilebilecek bazı sahneleri David Brooks’un kitabı Sosyal Hayvan’da (Social Animal) görüyorum. “Yolda yön gösterecek başka şeyler bulabilir, perspektifimizi genişletebilir miyiz” sorusu da kitabın yan ürün olarak beliriyor. Stil açısından daha iyisine layık olsa da vizyonu güçlü bir kitapla karşı karşıyayız.

Kitap Harold ve Erica adlı hayali iki kahramanın yaşamlarını ebeveynlerinin aklına düştükleri andan içlerinden birisi toprağa uğurlanana kadar inceliyor. Bu sırada gelişimsel psikolojiden, düşünsel sinirbilime, antropolojiden, sosyolojiye ve hatta politikaya kadar insanlık bilgi dağarcığımızın son meyvelerinden faydalanarak durumlarını mercek altına almaya gayret ediyor. Beynin korteks ve bilinç dediğimiz üst katmanlarına atfettiğimiz karar verme sürecinin tek adamlığını sorguluyor. Bilinçaltı dediğimiz yardımcı ilişkisel alt sistemlerin, gölde salınan ördeğin altta harıl harıl çalışan ayakları misali sağladığı katkının devasalığını gösteriyor. Neredeyse bütün karar vermenin ilüzyon gibi bir mekanizma ile üst kısımda “ben” tabir ettiğimiz sistemden türediğini sansak da esasında altta yatan muammanın ürünü olduğunu göstermek istiyor. Özgür iradenin ne demek olduğunu sorgulayarak bu muamma sistemden nasıl faydalanabileceğimizi anlatmak istiyor. Ancak bu konuda günümüz biliminin takılıp kalmış olması Brooks’u da tıkıyor. İşte bu noktalarda eleştirmenler haksız yere vurmaya başlıyor. Eleştiri ve egonun yeri konulu bir yazı yazmamak için kendimi zor tutuyorum J Kitabın en somut katkılarından birisi duygular olmadan karar vermemizin mümkün olmadığını göstermesi. Birçok çeşitli yöntem ve disiplinden damıtılmış bulguları anlatabilmek üzere hayali olarak oluşturulmuş kahramanlarımızın bütün ömürlerini aynı çağda (iki binli yıllarda) geçirdikleri kitabın bölüm içeriklerinden az da olsa bahsetmek istiyorum:

1.Karar Verme (Harold ‘un anne babası nasıl âşık oluyorlar. Brooks burada son biyolojik, sosyolojik ve psikolojik keşiflerin yardımıyla döktürmüş ve kahramanlarının iç dünyalarını bu çağda bilebileceğimiz kadar detaylı ele almış)
2.Şema Erimesi (Dünyayı anlamlandırma ve onunla başetmede kullanılan zihinsel şemaların eşlerde evlilikle -birlikte yaşamayla- birlikte nasıl iç içe geçtiği ve eşlerin birbirlerine benzemeye başlamaları fenomeni)
3.Zihin Paylaşımı (Harold ‘un bebekken dünyayı anlamada annesinin zihninden nasıl faydalandığı)
4.Şema Oluşturma (Harold ‘un kendi akıl ve algılarını geliştirmesi)
5.Bağlanma (İnsan gelişiminin en önemli unsuru olarak ebeveynleriyle kurduğu bağın gücünün gösterilmesi. Hayattaki başarı ve/veya mutluluğu en iyi belirleyen bir faktör olarak sunuluyor. Bununla ilgili bir animasyon izleyebilirsiniz)
6.Öğrenme (öğrenci Harold kendine ilham veren konuları öğrenmekte zorlanmıyor)
7.Normlar (öğrenci Erica alt tabakadan gelmenin verdiği handikapı aşabilmek üzere daha iyi bir eğitim imkânını zorluyor)
8.Kendi Kendini Kontrol (Erica özel bir okulda sert dürtülerinin esiri olmamayı öğreniyor)
9.Kültür (Erica lisede güvenin etkin bir komünite kurmaktaki önemini idrak ediyor)
10.Zekâ (Erica işte IQ ‘nun yeterli olmadığını öğreniyor)
11.Seçim Mimarisi (Erica müşterilerinin davranışsal ekonomik karakteristikleriyle ilgilendiği bir danışmanlık firması kuruyor)
12.Özgürlük ve Sorumluluk (Harold daha uygun bir iş arar. Erica ise bir danışman ortak bulur)
13.Limerence – Aşkta Karşılık Endişesi (Harold ve Erica iş ve ilişkide uyumu yakalarlar)
14.Büyük Hikâye (Erica benmerkezci ve kötü hatalar yapan bir lideri olan bir işte çalışır)
15.Métis – Akıl ve Kurnazlığın Birleşimi (Harold İngiliz Aydınlanması’nın anlayışını Erica ile paylaşır)
16.Ayaklanma (Erica bir çalışanıyla birlikte şirketi için çareler üretmek üzere ekip kurar)
17.Yaşlanma (Erica ve Harold ilgi alanları farklılaştıkça ayrı düşerler)
18.Ahlak (Erica şeytana uyar ve kendini tekrar toparlar)
19.Lider (Erica karizmatik bir politika lideriyle çalışır)
20.Yumuşak Taraf (Harold bir düşünce grubuna katılarak güçlendiren sosyal ilişkiler kurar)
21.Diğer Eğitim (Erica yeni ilgi alanları oluşturur ve Harold yeni amatör bir iş keşfeder)
22.Anlam (Harold hayatının anlamını sorgular)

DavidBrooksDavid Brooks’un TED konuşmasını Türkçe altyazılarla takip edebilirsiniz. Ayrıca kitabın iki kahramanından Harold ‘un tembel bir öğrenci olduğu ve annesiyle problem yaşadığı animasyonu anne baba olanların dikkatle takip edeceklerini tahmin ediyorum.

Sabri Büyüksoy

Facebooktwitter

Posted

in

by

Tags:

Comments

0 responses to “Sosyal Olmadan İnsan Olabilir miyiz?”

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *